U Sarajevu održan okrugli sto “Prevencija perinatalnih poremećaja mentalnog zdravlja žena”

Početkom novembra u Sarajevu smo organizovali okrugli sto na temu “Prevencija perinatalnih poremećaja mentalnog zdravlja žena” u okviru projekta “Prevencija i rani tretman postporođajne depresije – osnaživanje profesionalaca” koji je podržan kroz Projekat mentalnog zdravlja u BiH koji podržava Vlada Švajcarske a provodi Institut za populaciju i razvoj u partnerstvu sa Federalnim ministarstvom zdravstva i Ministarstvom zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske.

Učesnici Okruglog stola bili su:

• Dr Goran Čerkez, pomoćnik ministra Federalnog ministarstva zdravstva
• Minheta Nefić, dipl. psiholog-KBT psihoterapeut, OJ Dom zdravlja Stari Grad, CMZ
• Ines Mosoči Mujić, dipl. psiholog, OJ Dom zdravlja Ilijaš, CMZ
• Ljiljana Milačak, AGAPE Udruženje za kulturu zdravog življenja, Sarajevo
• Aldijana Zagorac, viša stručna saradnica, KJU Porodično savjetovalište, Sarajevo
• Munevera Musić, , dipl. med. sestra, OJ Dom zdravlja Novo Sarajevo, CMZ
• Amela Bosatandžija, dipl. psiholog, OJ Dom zdravlja Novo Sarajevo, CMZ
• Dr Senad Hasanagić, psihijatar, OJ Dom zdravlja Novi Grad, CMZ
• Sanja Gidumović, glavna sestra Centra za zaštitu mentalnog zdravlja, dipl. medicinar zdravstvene njege, JZU “Dom Zdravlja Banja Luka
• Agnesa Lihovac, dipl. med. sestra, OJ Dom zdravlja Hadžići, CMZ
• Lejla Kulovac, socijalni radnik, OJ Dom zdravlja Ilidža, CMZ
• Lejla Hasanbegović, socijalni radnik, OJ Dom zdravlja Ilidža, CMZ
• Ena Ovčina, Projekat mentalnog zdravlja u BiH
• Amila Tatarević, Udruženje Baby Steps, Sarajevo
• Jelena Mihić Salapura, predsjednica udruženja EKO EHO – Centar za edukaciju i promociju zdravog živora
• Dragana Kovačić Jošić, potpredsjednica udruženja EKO EHO – Centar za edukaciju i promociju zdravog života
• Aleksandra Marinkovć, psihologinja u udruženju EKO EHO – Centar za edukaciju i promociju zdravog života

Okrugli sto je organizovan sa ciljem doprinosa unapređenju stanja na polju prevencije perinatalnih poremećaja mentalnog zdravlјa na području Federacije Bosne i Hercegovine.

Tokom trajanja okruglog stola predstavljen je dosadašnji rad Udruženja na ovom polju u Bosni i Hercegovini, kao i rezultati provedenog skrininga u Banjoj Luci. Aleksandra Marinković, psihologinja u udruženju EKO EHO – Centar za edukaciju i promociju zdravog života održala je prezentaciju na temu ‘’Značaj skrininga mentalnog zdravlja žena tokom perinatalnog perioda i model provođenja’’. Kroz prezentaciju je predstavljen značaj sistemske brige o mentalnom zdravlju majki na osnovu dosadašnjih iskustava Udruženja, zatim statistički podaci koji ukazuju da je postporođajna depresija najčešća zdravstvena komplikacija nakon poroda, te riziko faktori za nastanak anksiozno-depresivne problematike u perinatalnom periodu. Glavna sestra banjalučkog Centra za zaštitu mentalnog zdravnja Sanja Gidumović, dipl. med. zdr. njege – menadžer u zdravstvu održala je prezentaciju na temu: ‘’Skrining na perinatalnu depresiju’’, kojom je kao jedan od autora predstavila Metodološko uputstvo za skrining na depresiju u perinatalnom periodu Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske u sklopu Akcionog plana Programa promocije mentalnog zdravlja građana za period od 2021-2023, kao i model provođenja skrininga koji se trenutno implementira u ambulantama Doma zdravlja u Banjaluci.

U nastavku su važni zaključci proizašli sa održanog Okruglog stola:

1. Nakon što je predstavljen model skrininga koji je u banjalučkom Domu zdravlja provođen od maja do novembra 2022. zaključeno je da isti model nije primjenjiv u okviru zdravstvenog sistema u Kantonu Sarajevo, s obzirom da ulogu koju u Republici Srpskoj obavljaju doktori porodične medicine (izdavanje doznaka za trudničko i porodiljsko bolovanje i uputnica) u Kantonu Sarajevo vrši JU Zavod za zdravstvenu zaštitu žena i materinstva Kantona Sarajevo.
2. U veoma dinamičnoj diskusiji koja je vođena tokom okruglog stola, svi učesnici su izrazli podršku uvođenju skrininga i istakli kako je briga o mentalnom zdravlju u našem društvu na veoma niskom nivou, a da trudnice i porodilje spadaju u posebno osjetljivu kategoriju kojoj je potrebno posvetiti mnogo više pažnje.
3. Za razliku od trenutnog stanja u Republici Srpskoj, u Kantonu Sarajevo je razvijen sistem patronažne službe, te je u skladu sa tim predložen model po kojem bi skrining mentalnog zdravlja porodilja vršila patronažna sestra koja bi potom upitnike dostavljala nadležnim Centrima za mentalno zdravlje na evaluaciju.
4. Skrining trudnica vršio bi se u JU Zavod za zdravstvenu zaštitu žena i materinstva Kantona Sarajevo.
5. Učesnici Okruglog stola u više navrata su istakli značaj patronažne službe u praćenju kako fizičkog tako i mentalnog zdravlja porodilje. Takođe je naglašeno da patronažna sestra (babica) ima značajnu ulogu u procesu rane detekcije poremećaja jer ima najneposredniji kontakt s porodiljom i njenom porodicom i da je dostupna svakoj porodilji u prvim danima nakon izlaska iz bolnice.
6. Dr Goran Čerkez, pomoćnik ministra zdravlja, dao je prijedlog da se u kurikulum za patronažu obavezno doda segment koji se odnosi na perinatalnu depresiju i da te smjernice važe i za druge službe u čijoj je nadležnosti briga o majkama novorođenčadi, te da se između tih službi napravi što bolja veza.
7. Dr Čerkez je naveo da će Metodološko uputstvo za skrining na depresiju u perinatalnom periodu koje je izradilo Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske poslužiti kao model za izmjenu kurikuluma. Prema molbi dr Čerkeza, po završetku događaja, Federalnom ministarstvu zdravstva je poslano Metodološko uputstvo (link) kao i prezentacije korištene tokom okruglog stola. Ovaj materijal će Ministarstvu poslužiti kao polazna osnova za izmjenu kurikuluma za patronažne sestre.
8. Skrining podrazumijeva testiranje trudnice/porodilje prilikom kojeg ispitanica popunjava kratak upitnik od deset pitanja kako bi se utvrdio rizik od postporođajne depresije ili anksioznosti. Riječ je o skrining metodi te se na osnovu rezultata testiranja ne može uspostavljati dijagnoza.
9. Predloženo je da se tokom skrininga koristi Edinburška skala postpartalne depresije (Edinburgh Postnatal Depression Scale – EPDS) s obzirom da je riječ o izuzetno pouzdanom i najčešće korištenom skrining alatu kada je riječ o anksiozno-depresivnoj problematici ciljane populacije. Sadrži 10 pitanja koja su jasno formulisana, brzo i lako se evaluira. Pitanja se odnose na to kako se žena osjećala tokom prethodnih sedam dana.
10. Predstavnici Centara za mentalno zdravlje, koji već imaju određeno iskustvo u radu s trudnicama i porodiljama, izrazili su interes za uključivanjem pacijentkinja u grupu podrške za žene u Sarajevu koja je formirana u okviru projekta “Prevencija i rani tretman postporođajne depresije – osnaživanje profesionalaca”, a koju vodi AGAPE Udruženje za kulturu zdravog življenja, te je naglašena potreba za održavanjem susreta grupe podrške i nakon završetka projektnih aktivnosti.
11. Predstavnica KJU Porodično savjetovalište, Sarajevo izrazila je interes za pohađanjem obuke za vođenje grupe podrške, koju je udruženje EKO EHO provodilo, te za formiranjem grupe podrške u okviru KJU Porodično savjetovalište. Time bi grupe podrške bile organizovane u okviru javne socijalne ustanove, što bi doprinijelo održivosti istih. Organizovanje dodatnih obuka za vođenje grupe podrške omogućilo bi uključivanje i drugih socijalnih i zdravstvenih ustanova sličnog tipa, što bi uveliko unaprijedilo podršku ženama u perinatalnom periodu na području BiH.
12. Istaknuta je potrebna za dodatnom i kontinuiranom edukacijom medicinskih radnika, posebno o komunikaciji sa pacijenticama iz osjetljivih grupa kojoj pripaduju trudnice i porodilje.

Generalni zaključak je da u Kantonu Sarajevo postoji dobra osnova za uvođenje obaveznog skrininga mentalnog zdravlja trudnica i porodilja. Naredni koraci ka tome su izmjena kurikuluma za patronažne sestre, te planiranje i provođenje obuke za njih kako bi se informisale o načinu skriniranja.